Podstawowe elementy dzieła muzycznego

Dynamika - ,,głośność dźwięków i jej zmiany w utworze muzycznym nazywamy dynamiką. Do jej oznaczania używa się określeń pochodzących z j. włoskiego: pp - piano pianissimo - bardzo cicho p - piano - cicho mp - mezzo piano - średnio cicho mf - mezzo forte - średnio głośno f - forte - głośno ff - forte fortissimo - bardzo głośno. cresc. - crescendo - coraz głośniej decresc. lub dim. - decrescendo lub diminuendo - coraz ciszej” Artykulacja - ,,dotyczy sposobu wydobywania dźwięku. Oznaczenia artykulacyjne określają, w jaki sposób należy grać/śpiewać dany dźwięk, na przykład krótko i ostro (staccato) lub płynnie przechodząc od jednego dźwięku do drugiego (legato) Istnieje wiele sposobów artykulacji, które wywołują różnorodne efekty brzmieniowe. Mają one włoskie nazwy i specjalne oznaczenia stosowane w notacji. Rodzaje artykulacji związane są ściśle z rodzajem instrumentu, na którym gramy, a wiele instrumentów posiada swoje własne, unikatowe sposoby wydobywania dźwięku. Na instrumentach smyczkowych zamiast smyczkiem można na przykład grać szarpiąc struny palcami, czyli pizzicato. Stosuje się też różne rodzaje smyczkowania. Na wszystkich instrumentach można jednak uzyskać trzy podstawowe rodzaje artykulacji: legato, czyli łącząc płynnie ze sobą dźwięki, staccato czyli odrywając je, grając krótko i ostro, oraz portato, czyli w sposób pośredni między legato a staccato.” Agogika - ,,to element muzyki, który odnosi się do jej tempa, czyli szybkości. Tempo może być szybkie lub wolne, a także umiarkowane. W trakcie trwania muzyki może się ono zmieniać. Ma także wpływ na brzmienie muzyki i sposób jej odczuwania przez słuchacza. Ten sam utwór muzyczny będzie brzmiał zupełnie inaczej, jeśli zagramy go szybko lub wolno. Kompozytorzy i muzycy używają na określenie tempa włoskich nazw. Tempo można wyznaczyć dość dokładnie za pomocą urządzenia zwanego metronomem. Podobnie jak cykający zegar, metronom wybija stały puls, do którego grając trzeba się dostosować. Najczęściej stosowane tempa i ich włoskie nazwy to: tempa wolne • largo – szeroko, bardzo powoli • lento – powoli, wolno • adagio – wolno, powoli • grave – poważnie, ciężko, wolno tempa umiarkowane • andante – z wolna, w tempie spokojnego kroku • moderato – umiarkowanie • allegretto – dość żywo (nieco wolniej niż allegro) tempa szybkie • allegro – prędko, ruchliwie, wesoło • vivo – żywo • vivace – prędko, z ożywieniem • presto – szybko W pewnych miejscach utworu tempo może się stopniowo zmieniać. Te zmiany oznaczane są za pomocą włoskich słów takich jak accelerando (coraz szybciej), ritardando (coraz wolniej) albo specjalnych znaków, jak fermata oznaczająca, że dana nuta ma trwać dłużej niż na to wskazuje jej notacja.” Melodyka - ,,to element dzieła muzycznego wyznaczający następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. “ Rodzaje melodyki: • Wokalna: o kantylenowa o deklamacyjna o melizmatyczna • Instrumentalna o kantylenowa o figuracyjna o Ornamentalna Harmonika - ,,to element dzieła muzycznego, który porządkuje współbrzmienia dźwięków w pionie (wertykalnie). Ze względu na rozwój historyczny muzyki wyróżnia się harmonikę: • modalną – od ok. IX do XVI w. Opiera się na 8 skalach kościelnych. Odgrywała wówczas mniejszą rolę, była wypadkową współbrzmiących melodii; • funkcyjną – od ok. XII do początków XX w. Opiera się na dwóch skalach: durowej i molowej. Na wszystkich stopniach tych skal budowane są akordy. Akordy główne to tonika, subdominanta i dominanta. Pozostałe zwane są akordami pobocznymi. Między akordami istnieją ściśle określone stosunki, spełniające również funkcje kumulowania napięć; • sonorystyczną – XX w. Wszystkie współbrzmienia i akordy wykorzystywane są na równych prawach i traktowane jak plamy dźwiękowane. Wzajemne ich stosunki ulegają zupełnemu rozluźnieniu. Dominują dysonanse i klastery.” Rytmika – ,,to element dzieła muzycznego porządkujący materiał dźwiękowy w czasie, ustalając czas trwania dźwięków i wzajemne relacje między nimi. Z rytmiką wiąże się metrum – wyznacza ono miary czasu, porządkuje przebiegu rytmiczne za pomocą regularnie powtarzających się akcentów. Wynikiem tego jest podział utworu na takty. Rodzaje rytmiki: • Rytmika swobodna (nie jest związana z określonym metrum, używana w średniowieczu, kiedy była zależna od tekstu utworu) • Rytmika ustalona: (związana z określonym metrum, od XII/XIII w. kiedy powstała muz. wielogłosowa i zapis rytmiczny stał się koniecznością)” Rytmikę ustaloną możemy podzielić na: • Rytmikę zmienną • Rytmikę okresową Okresowa dzieli się zaś na: • motoryczna (jednolite, drobne wartości, wrażenie ruchu) • miarowa • taneczna • marszowa Kolorystyka (barwa dźwięku) - ,,to element dzieła muzycznego związany z barwą dźwięku. Melodia wykonana na fortepianie będzie miała inne brzmienie niż ta sama melodia zagrana przez orkiestrę. Kolorystyka jest nierozerwalnie związana ze środkami wykonawczymi. O zmianie barwy może decydować np. zmiana rejestru na danym instrumencie czy różne rodzaje artykulacji, różne zestawienia instrumentów.